Geen zwart-wit, wel wit-roze

‘Je bent jong en je leest wat’, zo klinken de boekenavonden met Dimitri Leue in het kader van de Jeugdboekenmaand. Dit boek bijvoorbeeld. Want Het lammetje dat een varken is sluit helemaal aan bij het thema van 2017: ‘M/V/X’, of zo je wil, transseksualiteit, identiteit en jezelf zijn.

Hiermee leek organisator Iedereen Leest op het randje van creatief en taboedoorbrekend te willen balanceren. Aanvankelijk fronsten bibliotheken, scholen en boekhandels mogelijk de wenkbrauwen tijdens het bedenken van activiteiten, maar de jonge debutant Pim Lammers en doorwinterde illustratrice Milja Praagman wisten er wel weg mee. Zij mogen zich nu dus auteur noemen van het eerste transgender-prentenboek van Nederland. En óf dat geslaagd is.

De boer kijkt. ‘Hij is roze.’ ‘Ja,’ antwoordt de dierenarts. ‘Varkentjesroze.’

Dit wit-roze verhaal doet ogenschijnlijk simpel aan. Terwijl de witte wollen schapen keurig in de wei staan, ploeteren de roze varkens lustig in de modder. Wanneer een lammetje op een dag zijn groene gras inruilt voor een bruin modderbad, valt de boer zijn mond open. Onmiddellijk neemt hij het dier mee naar de dierenarts, die ontdekt dat de witte vacht slechts uiterlijke schijn is, want de echte huid van het lam blijkt eigenlijk roze te zijn.

Wie kan er nu iets tegen zo’n lammetje hebben? Die vraag vat de sterkte van het boek helemaal samen. De auteur gebruikt de onschuld van het schaapje om het over iets complex, iets controversieels te hebben. Transgender uitleggen aan de hand van een wollen vacht en  een krulstaart, maakt de opdracht heel wat zachter. Wat als Lammers bijvoorbeeld zou gewerkt hebben met jongens die meisjes zijn, of meisjes jongens? De identificatie met de personages zou het transgenderthema heel wat minder aaibaar en aanvaardbaar maken. We zouden kunnen zeggen dat de schapenmetafoor de scherpe kanten eraf bijt. Een geniale zet.

De boer snapt het ook niet! Een schaap dat in de modder wil rollen? Dat kan helemaal niet! Hier moet een dierenarts naar kijken!

De sympathieke plot is één ding, de fijngevoelige lagen en nuances een ander. Onder de oppervlakte van zoetsappige woorden en zinnen ligt een dubbele lading op de loer, die je het gezicht van transgenders – én de moeilijkheden waarmee ze geconfronteerd worden – toont. De conservatieve boer, bijvoorbeeld, die overloopt van vooroordelen (‘Hier moet een dierenarts naar kijken!’), de druk om ‘normaal’ te zijn (”Zeg eens bèèh?’, vraagt de dierenarts aan het lammetje. Dat doet het lammetje niet. Hij zegt: ‘Oink.”) en de enorme impact van zo’n man-vrouwtransitie (‘Hij pakt een krultang en maakt een mooie, sierlijke krul in het staartje.’).

De op het eerste zicht felkleurige, knuffelbare illustraties van Praagman vertellen hetzelfde gelaagde verhaal. Als je goed kijkt, fluisteren ze dat de gangbare norm ook anders ingevuld kan worden. Of wat dacht je anders van geel gras, blauwe bomen en roze lucht?

Het lammetje dat een varken is is zoals zijn verhaal: vanbuiten wollig, vanbinnen genuanceerd. Perfect om met kinderen – en ook volwassenen? – tot een open gesprek te komen. Wedden dat de schapenwol ook onder jouw lezershuid kruipt?

Uitgeverij: De Eenhoorn

Leeftijd: 3+

Jaar: 2017

Aantal pagina’s: 32