Vraag een willekeurige filmfan begin maart hoe het gaat, en hij spreekt je over één ding: de Oscars. Nu pretendeer ik hier een full-time fictielezer te zijn – en inderdaad, ik las in 2017 een bescheiden stapeltje romans – maar ik zag nog méér bioscoopfilms. Goede verhalen komen immers in verschillende gedaantes. Dat wil ook zeggen dat releases gebaseerd op een roman extra intrigerend zijn. Las je het boek al, dan wil je zien wat de filmmaker ermee aanving. En vond je de film goed, dan ben je benieuwd naar de oorspronkelijke roman, want het boek is altijd beter dan de film, toch?

Het boek van Julian Barnes

In 2017 werd zo The sense of an ending (in vertaling: Alsof het voorbij is) van de Britse schrijver Julian Barnes (1946) verfilmd. Eerst keek ik de film, daarna las ik de roman: een luttele 160 pagina’s op een dooie zaterdagmiddag. Makkie!

Het spel van het menselijk geheugen

The sense of an ending toont zich als een alledaags verhaal met een unheimlich, filosofisch randje. Over hoe we zélf onze herinneringen vormgeven en enkel de gebeurtenissen onthouden die we willen onthouden. Maar wat als dat verdrongen verleden je plots met rasse schreden inhaalt? Dát overkomt hoofdpersonage Tony Webster, een gepensioneerde mopperpot die zonder zelfverwijt terugkijkt op zijn leven, niet wetende dat zijn geheugen verraderlijk zijn eigen waarheid heeft vervormd.

Scheldbrief

Het eerste deel van het boek voert de jonge, studerende Tony en zijn jeugdliefde Veronica op. Het meisje wordt echter ook begeerd door zijn briljante vriend Adrian Finn, die later mysterieus zelfmoord pleegt. In het langere tweede deel is Tony reeds een oude man als hij te horen krijgt dat Veronica’s moeder hem post mortem Adrians dagboek nalaat, iets dat Veronica hem steevast weigert.

Na veel vijven en zessen krijgt hij toch een door zichzelf geschreven scheldbrief in handen – een bijtend sarcastische reactie op de verloving van Adrian en Veronica – waarvan hij zich gek genoeg niets meer herinnert. Welke van zijn herinneringen zijn eigenlijk nog écht? Tony’s zelfbeeld kantelt, hij voelt wroeging en onzekerheid. Onherroepelijk slaat het verhaal aan het eind om in een morele tragedie met hoog thriller-gehalte.

Zachtaardig maar verpletterend

Barnes’ schrijfstijl straalt een doorleefde integriteit uit, met ‘echte’ personages, de nodige symboliek en een subtiel verhaal dat technisch goed in elkaar steekt. Raadselachtige beelden en zinnen worden in de loop van het verhaal verklaarbaar, geven kleine schokjes van herkenbaarheid. Maak je klaar voor een ogenschijnlijk soft verhaal dat je met bonkend hart in één ruk uitleest, om daarna melancholisch bedwelmd een poging te doen om je eigen leven weer op te nemen.

Uitgeverij: Jonathan Cape

Auteur: Julian Barnes

Jaar: 2011

Aantal pagina’s: 160

 

De film van Ritesh Batra

De Indische regisseur Ritesh Batra – yes, die van lowbudgetparel The lunchbox (2013) – nam de loodzware klus van de verfilming op zich, samen met scenarist Nick Payne. Loodzwaar inderdaad, want Julian Barnes won in 2011 de prestigieuze Man Booker Prize voor zijn roman. Hoge verwachtingen dus.

Weefkunst van heden en verleden

Of Batra die inloste? Ja en nee. Hij liet de tweedelige structuur van het boek los en schudde heden en verleden nog meer door elkaar. En dat werkt! De film introduceert de oude Tony Webster die detective-gewijs – en met de nodige dramatiek – in zijn zorgeloze verleden zit te graven. Maar toch. Verwijzingen naar vroeger en plotwendingen, die de roman net zijn panache geven, worden te lang uitgesteld en maar magertjes uitgewerkt. De ontknoping, die een ontlading zou moeten zijn van de trage spanningsopbouw, kan je niet bepaald een knaller noemen.

De truc met de sublieme cast

De fantastische cast draagt dan weer wél vol-le-dig bij tot de echtheid, melancholie en broeierigheid van de film. Een geniale Jim Broadbent zet de zelfgenoegzame Tony Webster overtuigend neer, een karakter dat duidelijk haaks staat op de bedeesde Veronica, vertolkt door een immer met uitgestreken gezicht spelende Charlotte Rampling. Batra’s acteurs dragen dit verhaal, en hoe.

Regisseur: Ritesh Batra

Jaar: 2017

Speelduur: 108 minuten

 

Dus.

Is de film het kijken waard? Ja.

Is het boek beter? Ja.

Misschien is volgende vraag relevanter: zag je eerst de film? Afijn, lees dan het boek. En dat, beste vrienden, is de enige juiste volgorde.